Merhabalar, Bildiğiniz üzere oldukça zor günler geçiriyoruz… COVİD19 virüsüne karşı etkin bir tedavinin bulunamamış olması ve önümüzde ki belirsiz süreç hepimizi endişelendiriyor. Virüsler yüzey proteinlerinde meydana gelebilecek nokta mutasyonlarıyla mevsimsel epidemilere neden olabilirken, yüzey antijenlerinde meydana gelebilecek büyük değişimlerle de pandemilere yol açabilmektedirler. Virüs yapısında meydana gelen mutasyonların sıklığı ve ilaç direnci gibi nedenlerle günümüzde hastalığın kontrolü yapmak son derece zordur. Tüm İnfluenza yani grip türlerine karşı güçlü bir antiviral (virüs karşıtı) ajan yoktur ancak bitkisel kaynaklı doğal ürünler ilaç araştırmalarında son yıllarda üzerinde çalışılan en önemli ürünlerdir. Bu yüzden size yapılan araştırmalarda özellikle influenza virüsleri üzerinde antiviral (virüs-karşıtı) etki gösterdiği gözlemlenen bitkilerden bazılarından bahsetmek istedim. Bahsedeceğim bitkilerin diyete eklenmesi; Hijyen kurallarına uymak ve Sosyal mesafenin korunması dışında ne yapalım, ne yiyelim, ne içelim diyenler için güzel bir seçenek olabilir. Ancak tekrar belirtiyorum bu bitkilerin gösterdiği etki virüsün türüne, Konak organizmaya, virüsün geçirdiği mutasyonlara ve şartlara göre değişiklik göstermektedir. Zaten anti-virallerin en büyük handikabı antibiyotikler gibi geniş spectrumlu (ölçekli) olmamalarıdır. Bu sebepten bahsedeceğim bitkilerin COVİD19 virüsüne etki ettiğine dair bir veri yoktur.   Pembe Çiçekli Laden (Cistus incanus) Akdeniz'de yetişen çalımsı bir bitki olup, Geçmiş zamanlardan beri tıbbi amaçla kullanılmaktadır. Yunan tıbbında derde deva olarak kabul edilmiş bu bitki, geleneksel olarak, mide ve bağırsak rahatsızlığı, deri ve mukoza hastalıkları, kaşıntı, yara iyileşmesi, boğaz ve kulak ağrısı için kullanılır. Yüksek oranda polifenol isimli bir kimyasal içermektedir. Bu kimyasal virütik proteinleri inaktive olmasını sağlar ve insan hücrelerine virüsün yerleştmesi engellenir. Antioksidan etkisi yüksek olan Cistus Incanus ekstresi etkisi olduğu bilinmektedir. Bu sebepten, Sigara ,çeşitli ilaçlar, alkol tüketimi, ciddi fiziksel stres altında olanların (örneğin sporcular) risklerini azaltmakta etkilidir. Cistus bitkisinin çayını tüketmenin yüksek polifenol içeriği sebebiyle damar sağlığı ve kalp üzerinde koruyucu etkiye sahip olduğu bildirilmektedir. Antiviral etkisi olduğuna dair de farklı çalışmalar mevcuttur Mürver (Sambucus nigra) Mürver türleri, yeryüzünde 40 farklı tür ile temsil edilmektedir. Çiçekleri terletici olarak ve soğuk algınlığında bronşiyal salgının azaltılmasında kullanılır. Mürverin çiçek, yaprak ve gövde kabukları; İdrar söktürücü, terletici ve müshil etkileri nedeniyle çay olarak kullanılmaktadır. Standardize edilmiş mürverin meyva ekstrelerinden Sambucol adı verilen bir madde üretilir. Bu madde antiviral etkisi nedeniyle yaygın olarak kullanılmaktadır. Sambucol mürver şurup virütik organzimalara karşı özel bir ilgisi olması nedeniyle potansiyel antiviral ajan olarak tanımlanmıştır. Ayrıca İmmun sistemini güçlendirdiği kaynaklarda sık sık belirtilmektedir. Kekik Halk arasında pek çok kekik olarak bahsi geçen farklı bitki var. Ben özellikle Acı Kekik (Coridothymus capitatus L.) olarak bilinen türünden bahsetmek istiyorum. Bu türün, Girit Kekiği ve Adaçayı ile kombinasyonun virüsler üzerinde oldukça etkin olduğuna dair yakın zamanda yazılmış güzel bir makale okudum. Acı Kekik 20-25 cm boyunda, bodur ve sert bir çalıdır. Özellikle akdeniz ikliminin etkisi olduğu bölgelerde 1400 m'ye kadar yayılış gösterebilir. bol miktarda eterik yağ içermesinden dolayı geleneksel ve modern tıpta yaygın olarak kullanılır. Özellikle solunum ile ilgili hastalıklarda ve kalp damar sisteminin korunmasında etkili bir bitkidir. Ülkemizde “kara kekik” olarak bilinen Bu bitki uçucu yağının kuvvetli antibakteriyel ve antifungal aktivite gösterdikleri rapor edilmiştir. Yaprakları ve özellikle içerdiği uçucu yağ güçlü antiseptik, koku giderici ve dezenfektandır. Bitkinin yapraklarından elde edilen uçucu yağ, parfümeride, sabun yapımında, ağız temizleyici, iyileştirici vb. alanlarda da kullanılmaktadır. Adaçayı (Salvia fruticosa) Ada Çayının da Kekik gibi pek çok türü yaygın olarak kullanılmaktadır. Tarih boyunca insanlar ada çayını, ağrı, ishal, sindirim sistemi problemleri, soğuk algınlığı ve ruhsal sorunların tedavisinde kullanmıştır. Yapılan sınırlı çalışmalarda ada çayının, menopoz dönemi belirtilerinden olan sinirlilik ve sıcak basması gibi semptomları azalttığı, kolesterol ve kan şekeri seviyesini düşürdüğü ve bol miktarda antioksidan içerdiği görülmüştür. Alzeimer gibi beyin sağlığı problemlerine karşı koruyucu olduğu düşünülen ada çayının, üst solunum yolu enfeksiyonlarına karşı da önleyici olduğu düşünülür. Yukarıda belirttiğim üzere bölgemizde de yetişen Anadolu Adaçayından (Salvia fruticosa Mill.) elde edilen özütlerin antiviral etkisi ümit vadetmektedir. Yabani Sardunya - Kanlı turnagagası (Geranium sanguineum) Ülkemizde ve Avrupa’da gemiş yayılış gösteren bu bitki; Kanlı Turnagagası, Kanlı Leylekotu, kanlı sardunya gibi çeşitli isimlerle anılmaktadır. Hemostatik (kanama durdurma) özelliği ve antidiare (ishal karşıtı) özelliği kaynaklarda sıkça geçer. Bu bitki son zamanlarada antiviral makalelerde kendisine yer bulmuş olup. Özellikle ölümcül influenza A/Aichi ( A tipi grip virüsü) üzerinde etkin olduğu bildirilmektedir. Çuha (Primula veris) Çuha tıbbi etkileri sebebiyle halk tıbbında uzun süredir yer bulmaktadır. Bunun yanı sıra son zamanlarda çayı da popüler olarak kullanılmaktadır. Özellikle stresle ilgili gerginliklerde spazm çözücü, yatıştırıcı, rahatlatıcıdır. Ayrıca Sinirsel kökenli baş ağrıları ve yarım baş ağrısına (migren) karşı da etkili olduğu bilinmektedir. Çuhaçiçeğinin kökü; göğsü yumuşatır ve balgam söktürücüdür. Bronşit, soğuk algınlığı ve öksürüğe iyi geldiği söylenmektedir. Yine bu bitki ile bilinen tıbbi etkilerinde dolayı özellikle (İnfluenza) grip türleri üzerinde bir çok çalışma yapılmış ve olum sonuçlar elde edilmiştir. Yazının sonunda tekrar belirtmek isterim ki hiçbir bitki, tıbbi herhangi bir çözümün önüne geçmemelidir. Destek olabilir, koruyucu olabilir ama başlı başına çözüm olur demek çok iyimser bir yaklaşımdır. Bilinçsiz ve aşırı kullanımı tam tersine zarar verebilir. Yazının ilk halini okuttuğum birkaç arkadaşım çok bilimsel bulduğu için elimden geldiği kadar basitleştirmeye ve açıklayıcı olmaya çalıştım. Ama yine de anlaşılmayan ya da sormak istediğiniz bir şey olursa bdamlayagan@comu.edu.tr adresinden her zaman ulaşabilirsiniz. Umarım bu zor günleri hep birlikte önlem alarak kayıpsız ve sağlıklı bir şekilde atlatırız. Hepinizi sevgi ve içtenlikle selamlıyorum. Sağlıkla kalın…Güzel günlerde buluşmak dileğiyle..   Kaynaklar: Antiviral effect of an essential oil combination derived from three aromatic plants (Coridothymus capitatus (L.) Rchb. f., Origanum dictamnus L. and Salvia fruticosa Mill.) against viruses causing infections of the upper respiratory tract Journal of Herbal MedicineVolumes 17–18September–December 2019Article 100288 Melpomeni Tseliou, Stergios A. Pirintsos, Christos Lionis, Elias Castanas, George Sourvinos Anticancer activities as well as antiviral and virus-enhancing properties of aqueous fruit extracts from fifty-six European plant species ,Volume 25, Issue 6June 1989Pages 987-990 Christian Sauter, Celestine Wolfensberger Antiviral activity of a composition of Gentiana lutea L., Primula veris L., Sambucus nigra L., Rumex spec. and Verbena officinalis L. (Sinupret®) against viruses causing respiratory infections European Journal of Integrative MedicineVolume 1, Issue 4December 2009Page 258 B. Glatthaar, A. Saalmüller, J. Haunschild, A. Amon CYSTUS052, a polyphenol-rich plant extract, exerts anti-influenza virus activity in mice Antiviral ResearchVolume 76, Issue 1October 2007Pages 1-10 Karoline Droebner, Christina Ehrhardt, Anne Poetter, Stephan Ludwig, Oliver Planz In vitro antioxidant activity of polyphenol extracts with antiviral properties from Geranium sanguineum L Life SciencesVolume 76, Issue 256 May 2005Pages 2981-2993 Munevver Sokmen, Maria Angelova, Ekaterina Krumova, Svetlana Pashova, Julia Serkedjieva   Antiviral activity of a composition of Gentiana lutea L., Primula veris L., Sambucus nigra L., Rumex spec. and Verbena officinalis L. (Sinupret®) against viruses causing respiratory infection European Journal of Integrative MedicineVolume 1, Issue 4December 2009Page 258 B. Glatthaar, A. Saalmüller, J. Haunschild, A. Amon Antiviral activities of compounds from aerial parts of Salvia plebeia R. Br Journal of EthnopharmacologyVolume 1924 November 2016Pages 398-405 Sunghee Bang, Thi Kim Quy Ha, Changyeol Lee, Wei Li, Sang Hee Shi