Çocuklarımızın “Üretici Düşünme Becerileri”ndeki eksikliklerden şikayet ederek,  hoşumuza gitmeyen bu hallerden çocuğumuzu, okulu, öğretmenlerini suçlamak yerine çocuğumuzun geleceğine emek vermek gerek… Çocuklarımızın farklı düşünen, hayal kuran, orijinallik dolu ve sezgileri güçlü, üretici düşünen birey olmasını sağlamak elimizde aslında… Bunun için; çocuklarımızla konuşurken sorduğumuz sorulara dikkat ederek başlayarak,  çocuğun daha önce alışık olmadığı bir şekilde onun düşünmesini sağlamak gerek. Çünkü bu sorular, bir anlamda onda farklı düşünme becerilerini kazandırmaya yönelik itici bir güç olacak, çocuklarımızın düşüncelerini geliştirip onların keşif yapmasını cesaretlendirecektir. Bir önceki yazımızda dikkat çektiğimiz soru köklerine ve bu yöndeki örnek sorularımıza devam edersek;   Değiştirme, küçültme, büyültme soruları;              Bu aşamada nesnenin orijinal örneğini alıp formunu değiştirmek için genişletme, şeklini ya da niteliğini büyültme, küçültme, hafifleştirme, yavaşlatma gibi düzenlemeler yapılır.                Mesela; elbise askısının görüntüsünde, şeklinde ya da renginde nasıl bir değişiklik yapılabilir? Elbise askısı daha ağır, hafif, hızlı güçlü, kısa ya da küçük nasıl yapılabilir? Elbise askıları daha geniş ve güçlü yapılırsa ağır battaniyeleri ya da yatak örtülerini taşıyabilir. Farklı renklerde elbise askısı üretilirse giysiler mevsime göre ya da türlerine göre düzenlenebilir. Esnek bir materyalden yapılırsa elbisenin şeklini alabilir.                          Bu aşamada sorulabilecek sorular şunlar olabilir:       ...............´nın kullanımını nasıl eğlenceli bir hale getirebiliriz?       - ...............´nın eğer içi görülebilseydi ne olurdu?       - .............. daha ağır olsa nasıl olurdu?       - .............. daha hafif olsa nasıl olurdu?       - ............... hiçbir yere hareket etmeseydi ne olurdu?       - ...............´nın rengini değiştirirseniz nasıl olurdu?       - Çok küçük olsa ...............´ya farklı olarak ne yapardınız?       - ................ eğer konuşabilseydi ne söylerdi?       - Uzayda olsaydınız nasıl yapardınız? Uyarlama soruları;                Bu aşamada kişinin, nesnenin bir amaca ya da duruma uyum sağlaması için üzerinde düzeltme yapılır. Var olan nesneler ya da olaylar üzerinde ilişkisiz olan konular ile fikir ve ürünler birleştirilerek yeni düşünceler ortaya çıkartılır.                Mesela; bir elbise askısını daha başka özel bir duruma nasıl sokabiliriz? Bunun için nasıl bir düzenleme yapmak gerekir? Elbise askısında güzel bir koku veren bir bölüm olabilir ve elbiselerdeki kötü kokuları yok eder. Elbise askısı suyu emen bir materyalden yapılmış olabilir. Bu durum da asılan elbiselerin daha çabuk kurumasını sağlar.             Bu aşamada sorulabilecek sorular şunlar olabilir:       - ................´yı tek bir ürün yerine iki ürün haline nasıl getirebilirsiniz?       - Çöpe neler attınız? Onlardan nasıl yararlanabilirsiniz?       - .................´nın etkiliğini iki katına çıkarmak için nelere gereksiniminiz vardır?       - Bu konuda kimlerden öneri alabiliriz?       - Çok eski yıllarda .............. ile ilgili neler yapılıyordu?       - ..............´yı gelecekte (siz büyüdüğünüzde) nasıl değiştirebilirsiniz?                 Diğer kullanımların yerine koyma-amacını değiştirme soruları,             Bu aşamada çocuktan elindeki nesneyi her zaman kullandığı amacından farklı amaçlar için kullanması istenir.             Mesela; elbise askısını başka ne amaçla kullanabiliriz? Elbise askısı tekrar şekillendirilip çelenk için bir çerçeve olabilir. Anten yapılıp radyoya bağlanabilir. Şekli değiştirilerek bir sekreterin yazacağı metni daha iyi okuyabilmesi için kâğıtlarını tutma görevi yapabilir.                Bu aşamada sorulabilecek sorular şunlar olabilir:       - Elinizdeki ..............´nın yarı bölümünü başka bir şey için kullanabilir misiniz?       - ................´yı başka kimler kullanır?       - ................´nın reklamını nasıl yapabiliriz?       - .............. ile evde ya da okulda başka neler yapabiliriz? Onu başka hangi amaçlar için nasıl kullanabiliriz?       - .................´yı yenebilir hale getirmek için ne yapabiliriz?       - ................´başka bir yerde kullanabilmek için nasıl değişiklikler yapabiliriz?               Yok Etme, Çıkarma soruları soruları               Bu aşamada çocuktan nesnenin bir özelliğinin tümünü ya da bir bölümünü atması ya da kaldırması istenir. Örneğin; elbise askısından neleri çıkarabiliriz? Elbisenin asıldığı bölüm, naylon giysilerin kaymaması için kauçuk bir bölümle değiştirilebilir.                Bu aşamada sorulabilecek sorular şunlar olabilir:       - .........´da hangi parçaları kesip atabilirsiniz?       - ...............´nın esas kısmı dışında her şeyi çıkarsanız ne olurdu?       - Yarın okuldan ayrılmak zorunda kalsanız ne yapardınız?       - ..............´dan rasgele bir bölümünü çıkarırsanız ne olurdu?       - ..............´ya olan ihtiyacımız azalsaydı ne olurdu?       ...............´dan kesip atamayacağınız en önemli parça hangisidir? Neden? Bu tür sorulara muhatap olmak, onun dünü anlamasına, bugünü yorumlamasına, yarına yönelik doğru kestirimler/yordamalar yapabilme yeterliği kazandıracaktır. Ancak o zaman, “İnovasyon” dediğimiz, hayatı kolaylaştıran ve daha keyifli yapan üretimler yapabilecek bir nesil yetişmiş olacak. Bu türden maddi açıdan yaratıcı yeterliğe ulaşan çocuklarımız, manevi açıdan da enformatik etkiler, zihin yönlendirmelerine karşısında kendini muhafaza edebilme açısından mukavemet sahibi olacaktır.                                                                                          Metin AKGÜN                                                                                    Maarif Müfettişi                                                               Eğitim 2023 Derneği Elazığ İl Temsilcisi