(1) Monthly Review, 1949’da Paul Marlor Sweezy ve Leo Huberman tarafından çıkartılan sosyalist bir dergidir. Özellikle ABD ve Batı dünyasında Marksizm ile radikal devrimci akımları canlı tutan ana kaynaklardan biri olarak gösterilmekte. Sweezy, Paul Baran’la birlikte kaleme aldıkları “Tekelci Sermaye” (1966) adlı kitapta kapitalizmin kronik krizlere yatkınlığından söz etmiş dev şirketlerin egemenliğinin dünya kaynaklarını insafsızca kullanması, israfçılık ve savaş ekonomisiyle bağlantılarını açıklamıştı. Monthly Review Dergisi’nin editörü John Bellamy Foster ise “Neoliberalizm ve Kriz” adlı kitapta (Kalkedon Yayınları tarafından derlenip yayına hazırlanmış) kapitalist sistemin egemen olduğu dünyanın kimsenin nasıl “başa çıkılacağını” ya da durduracağını bilmediği yeni bir krizle daha baş başa kaldığını belirtiyor… Bütün dünya kriz sonrası kurtarma paketleri açıklarken Türkiye ve özellikle İstanbul hediye çeklerini, doğalgaz abonelerine yaz ortasında verilen kömür torbalarını konuşuyor. Zamlar ve zehir de cabası. Kamu ve dış ticaret bütçesi açıkları gibi gerekçelerle İMF’ye kredi için başvurulması ise seçim öncesi uygulanan sadaka ekonomisiyle çelişiyor… Peki AKP’nin seçim öncesi jestleri ne anlama geliyor? Hiç gündemde yokken birden ortaya atılan yasa tasarısı ile dağıtılan yardımlar tipik bir diğerkâmlık (Comte’cu altruizm) mı yoksa oylara konulmuş ipotek mi sayılmalı? Krize teskin edici ilaçlar kullanarak sadece vicdanlarımızın harekete geçmesi mi yoksa sadece burjuva hukukuyla aklıevveline mi güvenmemiz bekleniyor? AKP ekabirlerinin kendine has bir dili ve jargonu vardır. Kriz tartışmalarında başbakanınkiler depreşti. Sokaktaki vatandaşa göre pusulasız yol alan kaptan, nemelazımcılıkta bu kısır tartışmaları da bir odağa dönüştürecek, hükümetinin somut bir önlem paketi (İMF parası, Arap sermayesi ile işçi dövizlerini çekmek istemek yanında) sunamaması veçhesiyle yine tepki doğurarak kendi taraftarlarının gözünde karizmayı iyice çiziktirmeye başlayacaktı. Sözcü gazetesinden Murat Muratoğlu “İşadamlarının AKP aşkı sona mı erdi?” diye soruyor şöyle devam ediyordu: “Önceki dönemin kaymağını yiyen işadamları 2007 seçimlerine geldiğimizde AKP’ye tam destek ile yola devam dedi. Reel Kesim Güven Endeksi 112.4 iken 2.dönemine başlayan AKP işler biraz ters gidince sağladığı güveni iyice kaybetti. Ve bu endeks Kasım 2008’de 45.6’ya kadar geriledi” (22 Aralık 2008)… Son krizde de tartışmalar tüketimi pompalayacak ve piyasaları canlandıracak paranın dışardan gelmesini bekleyen İMF’cilerle Türkiye’nin kendi kendine yeter (otarşi) bir ülke olma potansiyeline inanan karşı taraflar arasında sisteme dair ciddi açılımlar getirecek bir hissi yaratamayacaktır. Krizin 2007'den önce sinyallerini verdiği Türkiye’de neler konuşuluyor; Başbakan Dünya Kadınlar Günü nedeniyle düzenlenen bir törende genç nüfusun önemine değinip ailelere en az 3 çocuk öneriyor ve bakın ne diyor: “Benim 4 tane çocuğum var. Memnunum, keşke daha fazla olsaydı”… Başbakan kadın örgütlerinin büyük tepkisini çeken açıklamasını 5 yıldızlı otelde düzenlenen Aile Şurası’nda da tekrarlıyor. Katıldığı 5. Aile Şurası’nda Eski Almanya Başbakanı Gerhard Schröder ile uluslararası bir toplantıda yaptıkları aile konusuna ilişkin sohbeti anımsatarak Schröder’in Alman ailelerindeki yaşlanmadan söz ettiğini “Öyle bir gün gelecek ki belki yine biz sizin kapılarınıza geleceğiz” dediğini anlatıyor ve ekliyordu: “Belki herkese iş bulamayabiliriz. Bulamıyorsak (Bu ülke demokratik, laik, sosyal bir hukuk devleti) diyorsak o zaman o sosyal denilen bölüm var ya onun içini iyi dolduruyoruz. Örneğin ailelere destekler vereceğiz'' Kasım ayı itibariyle ihtiyaç sahibi 106 bin kişiye bakım sağlandığını itiraf eden Başbakan bu konudaki hizmetlerin artarak devam edeceğini kaydederek bütün bu çalışmaların sadece aile kurumunun güçlenmesi için yapıldığını savunuyordu… 19. Yy'ın sonuna doğru İngiltere’de de Türkiye’de olduğu gibi “Yoksullara Yardım Yasası” tartışılmakta ve yasanın uygulama alanı genişletilmeye çalışılmakta. Amaca ters düştüğü için bu yasaya karşı çıkar Malthus ve 1798 yılında “Nüfus ilkesi Üzerine Bir Deneme (An Essay on the Principle of Population)” adlı kitabı yazar. Ne tesadüftü ki “Ben İstanbul’un İmamıyım” diyen R.T.E. gibi Malthus da din adamı; bir papazdır fakat “Malthusçuluk” diye anılan görüşleri onunkilerle taban tabana zıttır. Malthus’a göre her 25 yılda nüfus geometrik olarak artıp ikiye katlanırken gıda maddeleri artışı ise aritmetik bir dizi izler. Yardımlar aslında çocuk sahibi olmayı teşvik ederken, dolayısıyla nüfus sınırlanmadığı takdirde gelecekteki yoksulların sayısını da arttırmış olacaktı. Sonuçta Malthus da klasik bir İngiliz iktisatçısıydı, 18.Yy’da İngiltere’de de hala imtiyazlı sınıfların hâkimiyetinde iktisadi liberalizm savunulmakta idi… “Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu”nda Max Weber, “Kapitalizm ve Yahudiler”de Werner Sombart üretim, birikim ve harcama gibi davranışların kökenini Protestan ahlâkı ve Yahudi dininin değerlerine dayayarak kapitalizmin yükselişi ve kapitalist üretim arasında bağ kurmaktadır. Günümüzde ise “A Farewell to Alms (Sadakalara Veda)” da Gregory Clark’ta olduğu gibi refah ve gelişimi zengin ve üst sınıfların gen farklılığına yoranlar, yoksulluktaki sebeplerinden biri olarak Malthus tezini reddediyor olsa da kapitalist değerlerin kalıtsal yayılmasına ilişkin ırkçı, dinci ve sınıfçı önermeleri insanlar arasındaki eşitsizlik ve şiddeti açıklamaya yetemiyor. Karl Marks “Kapitalist Birikimin Genel Yasası”nda “nüfus teorisyenlerinin çoğu Protestan papazlarıdır” derken “bu nazik sorunun, saygıdeğer Protestan teolojisinin ya da daha doğrusu Protestan kilisesinin, dün de, bugün de tekelinde bulunması çok ilgi çekicidir” diye de ekliyordu (Kapital cilt 1). Dünyadaki 6,5 milyar insan ABD’deki küçük bir grubun oligarşik (establisment) güdümündedir. Buna karşılık dünya nüfusunun yüzde 70’i açlık ve yoksulluk koşullarında yaşamını sürdürüyor. Dünya ticaretinin yüzde 70 i çok uluslu şirketler arasında cereyan ediyor. 500 en büyük çok uluslu şirket yabancı sermaye yatırımlarının yüzde 80’ini, dünya üretiminin yüzde 30’unu yapmakta. Gıda maddeleri alanındaki çok uluslu şirket yoğunlaşması çok daha büyüktür. Beş çok uluslu şirket dünya tahıl ticaretinin yüzde 90’ını denetliyor. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) açıkladığı rapora göre, dünyada 1 milyara yakın insan yoksulluğun en alt sınırında yaşıyor. Maslow’un güdülere dayanan hiyerarşik sisteminin sonundaki “Topluma Katkı gereksinimi” olarak ifade ettiği basamağı gerçekleştirmek hiyerarşik sistemin daha ilk basamağındaki fizyolojik ihtiyaçları karşılanamayan milyarlar için hiçbir anlam ifade etmiyor. Krizler yoksullara ayrılan kaynakların daha da kısılması anlamına mı geliyor? Dünyada bu konuda neler yaşandığını örneğin 1994’te Johannesburg’ta yaşamına son veren gazeteci Kevin Carter’ın trajik fotoğrafından anımsamalı. Kevin Carter Pulitzer ödülünü yanı başındaki akbabayla ölümü bekleyen aç bir Afrikalı çocuğun resmini çekerek almaya hak kazanmıştı. Edebiyat dalında Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü alan Yaşar Kemal’in davetlilere hitaben Başbakanın da hazır bulunduğu törende yaptığı konuşmada durup dururken “milyonlarca insan açlıktan ölüyor” diyerek “Ya insanlık yok olacak ya bu sistem yok olacak” diye de eklemesi ise boşuna değil: "İnsanlık çok kötü günler geçiriyor. Edebiyatım umurumda değil namusum umurumda. Dünyamız değişti. Birçok hayvanın, bitkinin, böceğin, kuşun soyu tükendi. Bu bir felaket. Yazık olur bu dünyaya insanlığın sonu gelirse". Bu sözler kaynağını Anadolu’nun börtü böceğinden ot ve çiçeğinden alan dünya çapındaki romancının isyanıdır. Başbakan ise törende öğrenciyken sadece İnce Memed'i okuduğunu açıklamıştı. Zeliş’i de okusaydı ve onu da okumuş olduğunu söyleyebilseydi keşke. Çünkü Zeliş, Necati Cumalı’nın yoksulluk yüzünden babasının borçlusuna vermeye çalıştığı genç bir kızın öyküsünü anlatır. Çıplak Vatandaş (Yön: Başar Sabuncu) filmindeki gibi çarpık düzende tüm çabasına karşı ailesine para yetiştiremeyip kafayı üşüten 5 çocuklu İbrahim’in (Şener Şen) halini örnek olarak alan aklıselimler için de bu öneriye anlam vermek zordur. Hatırlarsanız daha sonra Başbakan bu kez “En az 3 diyorum” diye ekleyip farklı bir mesaj vererek yine gündemi başka bir tarafa çekmeyi başarmıştı. Başbakanın 3 çocuk çağrısından sonra AKP Trabzon milletvekili Mustafa Cumur da 4 çocuk yapılmasını önermişti. Mustafa Cumur’un gerekçesi ise işsizlik, göç gibi nedenlerle nüfusun azalarak Trabzon’da milletvekili sayısının düşmesini önlemekti. Türkiye’de doğurganlık oranları ortalaması yüzde 2.5 civarında. Son yıllarda düşme görülmüştür (yüzde 6-7’lerde seyrediyordu). Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde ise doğurganlık oranı diğer bölgelere göre oldukça yüksektir. Batıda yüzde 2, doğuda yüzde 4-4.5 düzeylerdedir. Ortalama yıllık nüfus artış hızı Karadeniz’de de yüksektir. Bölgedeki ortalama yıllık nüfus artış hızı binde 3’dür. Doğurganlık oranı doğuda batıdan yüksektir. Türkiye’nin en gelişmiş bölgesi olan Marmara bölgesinin nüfus yoğunluğunun yüksek fakat doğurganlık oranının en düşük olması en fazla göç alan bölge olduğunu göstermektedir. Ayrıca Karadeniz bölgesinde de nüfus azalması dikkat çekmektedir. Bu durum doğurganlık oranı göreli olarak yüksek olan bu bölgeden diğer bölgelere yoğun bir göçün olduğuna işaret etmektedir. Türkiye nüfus büyüklüğü açısından dünya sıralamasında 20. sırada bulunmaktadır. Az gelişmiş ülkeler gelişmiş ülkelerle nüfus özellikleri bakımından karşılaştırıldığında az gelişmiş ülkelerin doğum oranı ve nüfus artış hızının yüksek, genç nüfusun oranının fazla olduğu görülmektedir. DİE'nin açıkladığı son nüfus istatistiklerine göre Karadeniz bölgesi Türkiye'nin en hızlı göç veren bölgesi, üstelik bu bölgenin doğurganlık oranı düşük de değil. Buna karşılık Trabzon kilometrekareye düşen insan sayısı bakımından 209 kişiyle Türkiye'nin nüfusu en yoğun beşinci ili. İstanbul, Kocaeli, İzmir ve Hatay'ın ardından geliyor. Karadeniz’de işsizlik ve yoksulluk çok yaygın ve burası Türkiye'nin en yüksek tarımsal istihdamına sahip bölgesi. Tarım istihdamının toplam istihdama oranı Türkiye'de yüzde 48.4 iken, Trabzon ve Rize'de yüzde 64.3, Ordu'da yüzde 73.5, Gümüşhane'de yüzde 76.5, Giresun'da yüzde 70.3 ve Artvin'de yüzde 60.9 düzeyinde. Örneğin Trabzon'da şehir nüfusunun oranı yüzde 49.1, yani nüfusun yarısı hala kırsal alanda yaşıyor. Ancak herkesin arazisi çok küçük ve doğurganlık oranının Türkiye ortalaması düzeyine düşmesinde kente göç yanında, eğitim düzeyinin yükselmesi de etken. (Kaynak: Karadeniz Krizini Asıl Şimdi Yaşıyor İşte Bölgenin Ekonomik Resmi, Abdurrahman Yıldırım, Sabah Gazetesi, 03 Ağustos 2005)… Kendi halinde yaşayıp giderken nereden çıktı şimdi yine bu kriz diyen sokaktaki sade vatandaş bile İMF’den hayır gelmeyeceğini anlamışken alınan bu borç niye diye de sormadan edemiyor. Kriz, kimine göre seçim kimine göre geçim, kimine göre mikro ekonomik kimine göre makro ekonomik sebepten ister istemez hakkında çok yazılıp konuşulan konuya dönüşünce sır ve ezoterik bir kavram olmaktan çıktı. Tabi ki bazen sıkça başvurulan teürji ve safsata gibi çareler kriz gibi kapitalizm için başlıbaşına sorunsal olan konularda sökmediğinden herkes yaşamını normal akışıyla sürdürmeyi sağlayacak bir çözüm (ya da önlem paketi) uygulanmasını istemekte. İMF’yle yapılan kredi anlaşmasının gündeme gelmesinde ise iktidar kadar patronlar klübünün de etkisi olmuştu. Hükümetlerin ise önlem paketlerini açıklarken borç aldığı IMF’nin talimatlarını göz önünde bulundurmaları kaçınılmazdır. IMF Başkanı Dominique Strauss- Kahn, “Hiçbir ülke finansal krizden muaf değil” demişti. Bütün hükümetler İMF’ci değil miydi zaten, AKP de diğer hükümetler gibi İMF’nin çizdiği programa sadıktır. Başbakan’a ait “bize bir şey olmaz”, “bizi teğet geçti” ve “kriz inişe geçti” gibi söylemler başlı başına bir anlam ifade edebilir mi? Yeni İMF Başkanı “Borç verirken kendi ideolojik çizgimiz ve kriterlerimizi göz önünde bulunduracağız” şeklindeki sözlerle de bunu açıkça ifade etmektedir. İngiltere’de yayınlanan sol eğilimli The Independent Gazetesi de Batı’nın Türkiye'deki otoriter laiklerle Müslüman demokratlar arasındaki gerilimde AKP'nin yanında yer alma eğiliminde olduğunu ifade ediyordu. AB Komisyonu’nun Genişlemeden Sorumlu Üyesi Olli Rehn AKP’nin kapatma davası sırasında AKP kapatılırsa Türkiye’nin tam üyelik müzakerelerinin askıya alınabileceğini ifade etmesi AB’ye bağımlı bir ülke olan Türkiye’de aslında daha fazla reform bekleyen Batı için liberal AKP’nin daha akla yatkın bir seçenek olduğunu gösteriyor… TC sermayesinin dışa bağımlılık hali proaktif olmasına asla fırsat tanımaz. Fakat nedense mücbir sebepten farz edilen ekonomik ve sosyal hadiseler karşısında her daim Türkiye’de reaktiflik, emekçilere karşı sanki haklı gösterilip kendini savunma bir tür müziç bir iztirar hali mevcuttur. 1970’lerde otoriter ve totaliter (bütüncül) şeklinde ülkeleri sınıflayan da ABD’dir. Totaliter yapı Amerikan tarzı propagandist bin bir hile ve düzenle kısmen ortadan kaldırılmış olsa da otoriter (buyurgan) yapı yine ABD tarafından dayatılmıştır. 1950’lerden sonra başlayan Amerikan destekli kurumsallaşma (iktidar erki, medya erki vs.) 12 Eylül’den sonra tahkim edilerek sekterizm ve sol anti-emperyalist mücadelenin sindirilmesiyle sonuçlanmıştır. Küresel ekonomik kriz paradan para kazanma döneminin ürününden de başka bir şey değildi. “Borç almak köleliğin başlangıcıdır” diyen büyük yazar Victor Hugo'nun sözünü hatırlayalım. Ancak tarihin en sistemli iaşe ve yakacak organizasyonuna karşı sedatif etki ile tepkileri bir derece pasifize edilen biçare ve pek mümeyyiz görünmeyen toplum için hem ekonomik konjenktür (gidişat) hem kralın çıplak olup olmadığı sonuç itibariyle anlaşılacaktır. Bir süre daha tatlı sözlerle ve çeşitli hediyelerle oyalanmak halk tabiriyle ağza çalınan bir parmak bal anlamına da geliyor. Sonunda bedava sirkenin baldan mı tatlı yoksa matah bir şey olup olmadığını zaman mutlak surette gösterecek ancak emekçiler açısından daima kendi sırtına yüklenmesi demek de olacaktı. Çünkü İMF’den gelecek olan 25 milyar dolarlık kaynağa karşılık eski ödeme planına göre 1 yıl içinde İMF’ye geri ödenecek 50 milyarlık borç daha var. Borcun yeni bir borçla ödenecek olması İMF’nin asgari ücret pazarlığında da görüldüğü gibi taraflık ve ücretlere tahdit dayatması anlamına geliyor Din siyasette araç olarak kullanılmış, 12 Eylül ırkçı ve gerici partilerin iktidar yolunu açmıştır. Dünya’da ve Türkiye’de sosyal devlet ve ulusal politika arayışları gündemde ancak ANAP ve 1980 sonrası özelleştirme uygulamalarıyla dış pazarlara bağımlılık arttırılmıştır. İleri teknoloji transferi ve istihdam yaratmak amacıyla baş tacı edilen yabancı sermaye gelişmekte olan ülkelerin öz kaynaklarını (vergi muafiyeti, ucuz arazi vs.) teşviklerle ele geçirmekte şirket satın alma ya da birleşmeler yoluyla da ulusal ekonomileri denetim altına almaktadır. “Küreselleşme ve Direniş” adlı kitabıyla tanınan ABD’li sosyolog ve siyaset bilimci James Petras “Türkiye Derviş ile özelleştirme ve liberalizasyon, kamu hizmetlerinin özelleştirilmesi, emek pazarının kuralsızlaştırılması sürecini başlatmıştı” diyordu. AKP ise “babalar gibi satarım” diyerek Halk ve Ziraat Bankası dışında Türkiye’nin banka ve finans sektörünün yarısını yabancılara devretti. Hizmet sektörünün yüzde 75’i yabancıların kontrolü altına girdi. KİT’ler tasfiye edildi. Tarım, sanayi, iletişim ve enerji gibi işkollarındaki önemli kuruluşlar yabancı sermayeye aktarıldı. AKP’nin uyguladığı politikalar Osmanlı Devleti’nin çöküş ve parçalanma dönemine de benzetiliyor. Türkiye ekonomisi adeta mandacılık tipi sömürge ve vesayet altındaki ülkelerin durumunu anımsatıyor. Başbakan çeşitli kürsülerden mütemadiyen “BOP’un eşbaşkanıyım” şeklinde müşabih lafları müftehir tavırla dile getirirken Erol Manisalı, 10 Kasım 2008 tarihli yazısında gerçeğin üstüne basarak “Amerikan başkanları ise kapitalist oligarşinin emirlerine uymakla yükümlü yöneticilerdir” demekte. Ilımlı İslâm projesi Türkiye’de BOP’un bir parçası olarak devreye sokulmuştur… İMF (İnternational Monetary Fund), emperyalistlere hizmet en önemli kuruluşlardan birisidir. Sermayesinde ve kararlarında ABD’nin tayin edici rol oynadığı bir finans kurumudur. Bretton Woods Konferansı sonucunda (ABD’de) 1945’te kurulan İMF 1947’de finansal operasyonlarına başlamış ve 1998’den bu yana neoliberal programı uygulamaktadır. Amacı doğrudan yabancı sermaye yatırımlarını (yabancı bankalar, yabancı şirketler ve tarımsal üretimin kısılması) teşvik etmektir. İthalat, tüketim ve yüksek faizli borçlarla ulusal ekonomileri batağa sürükleyen İMF tekellere ve çok uluslu şirketlere bağımlı kılarken özelleştirme, hayat pahalılığı ve işsizlik gibi sorunlara yol açmaktadır. Güney Asya ülkelerinde siyasi istikrarsızlık ve vahim sonuçlara yol açan başarısız bir neoliberal politika aracı olmuştur IMF’yle yapılan anlaşmalar stand-by adını alır. Kullanmak amacıyla üye ülkelere kota koyar. Aslan payı ABD’nindir. Japonya, Almanya, İngiltere ve Fransa onu izler. İMF emri altına giren ülke istikrar ve ödemeyi garanti edecek programı yani niyet mektubu (letter of intention) taahhüd eder. Türkiye ise İMF’nin en sadık müşterisidir… Kapitalist liberal politikalar krize girdiğinde yine kapitalist sosyal demokratik keynesyen politikalar devreye girer. Keynesyen model kapitalist pazarın canlandırılması için devlet harcamalarının arttırılmasından başka hiçbir şey değildir. Aslında yaşanılan her kriz yeni yeni tekelci oluşumlara yol açmaktadır. Bütün büyük krizler (buhranlar) büyük kârları hedefleyen kapitalist spekülatörlerin eseridir. Ergin Yıldızoğlu, “salt sermaye için değil sınıflar arası ilişkiler açısından kriz bir yenilenme anıdır” diyor (Cumhuriyet, 22 Ekim 2008). Marks, kapitalist krizi yok oluş olasılığının ortaya çıktığı an değil aynı zamanda sermayenin yenilenme ve temizlenme süreci olarak görüyordu (Kapital Cilt 1-3). Krizler verimsiz yapılar, fazla kapasite, fazla mallar ve fazla işgücü tasfiyesine neden oluyor. Bazıları devlet tarafından korunmak isterken ayrıcalıklı sınıflar krizin maliyetini ise topluma yüklüyor ve sermaye merkezileşip emek süreleri yeniden düzenleniyor Mustafa Sönmez “kriz son tahlilde sermaye birikimi sürecinin aksaması, kâr oranlarının veri bir duruma göre düşme eğilimi göstermesi demek” diyor (100 Göstergede Kriz ve Yoksullaşma, İletişim Yayınları, 2002). Krizin aşılması demek sermayenin yeniden üretimi için yeni bir model yeni bir format bulması demektir diyen Sönmez her krizin bir yeniden yapılanma bir ayıklanma süreci olduğuna işaret ediyordu. Karl Marks’ın deyimiyle sadece sermayedarların çalışanları mülksüzleştirdiği bir dönem değil kapitalistlerin de kapitalistler tarafından mülksüzleştirildiği bir dönemdir. İşletmeler açısından sonuç iflas, tasfiye, el değiştirme veya birleşmeler idi. Yeniden şekillenme ekonomik olduğu kadar politik ve sosyal alanda da yaşanır. Türkiye’de ise Anayasa, “egemenlik kayıtsız şartsız milletindir” diyor ama milli servetin önemli kısmını paylaşan aile sayısı iki elin parmaklarını geçmiyor. KİT ve bütçe açıkları, fonlar ve yerel yönetim harcamaları derken 2001 krizinin Türkiye’ye faturası 130 milyar dolardı. Sabancı (döviz spekülasyonu yapan) ve Oyak gibi (bankacılık ile finans ve çeşitli faaliyet alanlarını birleştiren) holdingler 2001 krizini büyük kârlarla kapatmıştı. Buna karşılık hortumlanan, döviz borcu kabarık ve öz sermaye yapısı zayıf olan yerel ölçekli bankalar ve işletmeler batmıştır 1929’daki Büyük Buhran (The Great Depression) insanlık tarihinde bir kez oldu bir daha yaşanmaz deniyordu. Yeni küresel krizle bu sözler de anlamını yitirmiş oldu. 1929’da 4 bin banka batmış, 50 milyon kişi işini kaybetmişti. Toplam üretim yüzde 42, dünya ticareti yüzde 65 azalmıştı. Dünya’nın 1929’da yaşadığı büyük kriz 2.Dünya savaşının yol açtığı ekonomik canlanmayla kurtulmuştur. Sıcak savaşlardan daha ucuza gelen bir yatırım olarak ortaya sürülen liberal felsefenin “neo”su da iflas etmiştir ABD'de geçen yıl konut piyasasında başlayan ve Birleşmiş Milletler'in ''yüzyılın krizi'', Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) ise ''dünya ekonomisinin 1930'larda bu yana karşılaştığı en tehlikeli finansal şok'' olarak nitelendirdiği küresel finansal kriz, dünya gündeminin en önemli maddesi olmayı sürdürüyor. 2008 başında petrol ve altın fiyatları yükselmiş, borsa düşmüş, mortgage kredileri geri dönmeye başlamış ve işsizlik oranı yükselmişti. İngiltere’de halkın önemli bölümü yoksullaşmıştı. Bankalar battı. Belçika’da enerji ve gıda fiyatları yükseldi. Almanya’da yoksulluk 4’te 1 oranında arttı. İtalya’da sosyal güvenlik, gelir adaletsizliği ve fiyat düzeyinin artışına sebep oldu. Türkiye’de ise kriz üretim ve talebin düşmesi, işyerleri kapanışları, büyümenin azalması, işsizlik, devlet ve reel sektör borçlarının artışıyla sonuçlanmıştır. Yabancı ülkelerde önlem paketi mevduat güvencesi ve geçici mevduat sigortası devreye sokuldu. Dünya genelinde ülkeler toplam 5,5 trilyon doları aşkın kurtarma paketleri açıklamasına rağmen hala kontrol altına alınamayan küresel kriz, başta otomotiv sektörü olmak üzere reel sektörü de etkilemeye başladı. Küresel krizle baş edebilmek için Amerikan Merkez Bankası (Fed) ve diğer merkez bankaları tarihte görülmemiş şekilde koordineli olarak faizleri düşürürken, AB ve diğer bazı ülkeler bankalardaki mevduat garantisini artırırken, bazıları ise tam güvence getirdi. AB içinde kendi bankalarına yüzde 100 mevduat güvencesi sağlayan ilk ülke İrlanda oldu ABD 700 milyar dolarlık finans sektörü kurtarma paketi uygulamaya soktu. Almanya tüm banka hesaplarını güvence altına aldı, en büyük ikinci kredi sağlayıcısı Hypo Real Estate ve ikinci büyük bankası BayernLB kurtarıldı. İngiltere mortgage bankası Bradford Bingley’e el koydu. 350 milyar dolarlık bankacılık destek paketi devreye sokuldu. İspanya’da 30 milyar euroluk fon oluşturuldu. Hollanda’da Fortis kısmen kamulaştırıldı. İzlanda’da ise devlet ülkenin üçüncü büyük bankası olan Glitnir Bank’ın yüzde 75 hissesini devraldı. Bu krizde Rusya borsası 2/3 oranında değer kaybederken, 1998’de de serbest piyasa ekonomisine geçtikten sonra kısa vadeli dış borçlarını ve hazine kâğıtlarını ödemekte zorlanmıştı. Rusya’da başta yolsuzluk, gelir dağılımı dengesizliği ve işsizlik olmak üzere sorunlar gün geçtikçe artıyor. 1970’lerden sonra başlayan aşırı üretim ve kapasite fazlası, finans sektörünün devreye girmesi (aşırı sermaye birikimiyle Avrupa ve Japonya’da) ve ABD Merkez Bankası’nın (Fed) sistemin hakimi haline gelerek piyasalara faiz yoluyla müdahale etmesiyle krizler peş peşe başlamıştı. ABD merkezli kapitalist sisteme entegre olmuş yoksul veya az gelişmiş ülkelerin etkilenmeyeceğini öne sürmek (decoupling hipotezi) inandırıcılıktan yoksundur. Ekonomik Krizin asıl kurbanları her defasında yoksullar ve orta sınıf oluyordu. Meksika, Arjantin, Türkiye, Asya, Rusya vs arka arkaya krizler yaşamıştır. Türkiye’de 2006’dan itibaren büyüme azalırken tüketim harcamaları düşmeye başlamıştır. TEPAV (Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı) gibi kuruluşlar krizin Türkiye’yi de vuracağını açıklamıştı. Örneğin TEPAV’a göre kriz; kredi, portföy, tüketici davranışları ve dış ticaret olmak üzere Türkiye’yi dört koldan vuracaktır (2007 – 2008 Küresel Finans Kriz ve Türkiye: Etkiler ve Öneriler Raporu - TEPAV). Türkiye bu krizin de asıl altında kalacak ülkeler arasında gösterilmektedir. Krize karşı henüz ciddi bir önlem paketi açıklanmamıştır. İlk aşamada ise küresel kriz Türkiye’ye ihracatın azalması, yabancı ülkelere döviz aktarımı (sıcak para akışıyla portföyün boşaltılması), büyümede gerileme, kredi kaynaklarının tıkanması ve işsizlik artışı olarak yansımıştır.